In het kort

Isolatiematerialen kunnen gemaakt zijn van natuurlijke vezels, zoals vlas- of katoenvezels of schapenwol, van synthetische vezels, zoals steenwol of glaswol, of van andere materialen, zoals polyurethaan (PUR) of geëxpandeerd polystyreen (EPS). Blootstelling aan isolatiematerialen kan gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Laat je goed informeren over de eigenschappen van het materiaal en hoe je deze kunt gebruiken.

Meer informatie over PUR-schuim is te vinden op de pagina over isolatie PUR-schuim.

Wat zit er in isolatiematerialen?

Isolatiematerialen kunnen gemaakt zijn van natuurlijke of synthetische materialen.

Isolatiematerialen van vezels

Isolatiematerialen van vezels kunnen uit synthetische vezels, zogenaamde ‘man made mineral fibers’ (MMMF), of natuurlijke vezels bestaan. Voorbeelden van MMMF zijn steenwol en glaswol (ook wel minerale wol genoemd). Voorbeelden van natuurlijke vezels zijn katoenvezels, vlasvezels en schapenwol.

  • Steenwol: Steenwol is een minerale wol en wordt gemaakt van steenachtige materialen. Deze materialen worden klein gemaakt, gesmolten en tot wol gesponnen. Bij de productie van steenwol voegen producenten bindmiddelen en toe. Daarin kunnen vluchtige organische stoffen (VOS) zitten.

  • Glaswol: Glaswol is een minerale wol en wordt gemaakt van gerecycled glas. Dit wordt gesmolten en tot wol gesponnen. Bij de productie van glaswol voegen producenten bindmiddelen en additieven toe. Daarin kunnen VOS zitten.

  • Katoen: Isolatiemateriaal van katoen wordt vaak gemaakt van gerecyclede textielvezels afkomstig van bijvoorbeeld spijkerbroeken. Katoen is erg brandbaar. Daarom voegen producenten een vlamvertrager eraan toe. Ook voegen ze vaak een biocide toe tegen schimmels en insecten.

  • Vlasvezels: Isolatiemateriaal van vlasvezels wordt ook wel vlaswol genoemd. Vlasvezels worden gemaakt van de vlas plant. Het is daarom een natuurlijk isolatiemateriaal. Producenten voegen er een vlamvertrager aan toe om het minder brandbaar te maken. Ook voegen ze vaak een biocide toe tegen schimmels en insecten.

  • Schapenwol: Schapenwol is een natuurlijk isolatiemateriaal. Om het schapenwol bij elkaar te houden kan er polypropyleen of polymelkzuur (PLA) aan toegevoegd worden. Om de wol te beschermen tegen motten veranderen producenten de structuur van de wol of voegen ze een biocide toe. Je kunt bij de producent vragen hoe de wol behandeld is.

Andere isolatiematerialen

Naast isolatiematerialen van vezels, bestaan er verschillende andere isolatiematerialen van kunststof:

  • PUR-schuim: PUR-schuim is verkrijgbaar in verschillende vormen, zoals spuitbussen en platen. PUR-schuim is gemaakt van polyurethaan (PUR). PUR ontstaat uit een chemische reactie tussen twee componenten, een (meestal methyleendifenyldiisocyanaat (MDI)) en een .

  • PIR-isolatieplaten: PIR-isolatieplaten zijn een minder brandbare vorm van PUR-schuimplaten en zijn sterker en beter warmte isolerend dan PUR-schuimplaten. PIR wordt ook gemaakt uit een chemische reactie tussen het isocyanaat MDI en polyol. Zo wordt het polyisocyanuraat (PIR), waar PIR-isolatieplaten uit bestaan, gevormd. Het verschil met PUR is dat er een ander soort polyol gebruikt wordt.

  • EPS (geëxpandeerd polystyreen, ook bekend als piepschuim tempex of hardschuim): EPS is goedkoop, licht en makkelijk te verwerken. EPS wordt gemaakt van aardolie. Polystyreenkorrels worden verhit, waardoor ze uitzetten en er lucht in komt. In plaats van lucht kunnen ook de gassen koolstofdioxide (CO2) of pentaan gebruikt worden.

  • XPS (geëxtrudeerd polystyreen, ook een soort piepschuim): XPS is beter warmte isolerend en stoot beter water af dan EPS. XPS zijn platen van geperste microbolletjes polystyreen.

Zijn chemische stoffen in isolatiematerialen veilig?

Isolatiematerialen van vezels

Of vezels gezondheidseffecten kunnen veroorzaken hangt vooral af van de (verhouding van de) lengte en de dikte van de vezels. De chemische stoffen die erin zitten spelen hierbij minder een rol.

Er is een verschil tussen inhaleerbare en respirabele vezels. Inhaleerbare vezels kun je inademen, maar komen door hun dikte (van meer dan 3 micrometer (µm)) vaak niet diep in de longen terecht. Als je respirabele vezels inademt, kunnen deze wel diep in de longen terechtkomen. Respirabele vezels zijn minder dik (3 micrometer of minder) en minder lang. Het lichaam kan deze vezels moeilijk afbreken.

Natuurlijke vezels

Vezels van natuurlijke materialen hebben een dikte van meer dan 3 micrometer (µm) (inhaleerbare vezels) en kunnen hierdoor niet diep in de longen terechtkomen. Ze richten daarom minder gezondheidsschade aan in de longen. Wel kan inademing leiden tot irritatie aan de luchtwegen en ook kan er irritatie aan de huid en ogen ontstaan doordat ze ‘prikken’. Vaak verdwijnt de irritatie bij minder blootstelling.

Synthetische vezels

Als vezels diep in de longen terechtkomen en het lichaam ze moeilijk kan verwijderen, kunnen ze langdurige ontstekingen veroorzaken. Dit kan het geval zijn bij synthetische vezels. Mogelijk leidt dit tot fibrose (bindweefselvorming) of kanker. De vezels veroorzaken niet direct schade aan je DNA. Het schadelijke effect treedt pas op vanaf een bepaalde mate van blootstelling.

Glaswol en steenwol zijn door het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) ingedeeld in categorie 3. Dit houdt in dat er niet genoeg bewijs is dat deze vezels kanker veroorzaken en dat meer onderzoek nodig is. Het Europese Chemicaliën Agentschap (ECHA) heeft deze vezels ingedeeld als ‘mogelijk kankerverwekkend’ (CLP categorie 2). Dit betekent dat het niet bewezen is dat glaswol en steenwol kankerverwekkend zijn, maar dat de verdenking er wel is.

Niet alle isolatiematerialen zijn mogelijk kankerverwekkend bij . De Europese branche voor producenten van isolatiematerialen van vezels (EURIMA) kan het keurmerk EUCEB geven aan isolatiematerialen. Als het isolatiemateriaal dit keurmerk heeft, geeft dat aan dat de geproduceerde vezels geen kanker veroorzaken bij normaal gebruik. Dit is het geval voor de isolatiematerialen die in de bouwmarkt te koop zijn.

In het isolatiemateriaal dat in de winkel ligt, kan een kleine hoeveelheid VOS zitten. Deze stoffen kunnen bij hoge temperaturen vrijkomen. In hoge concentraties kan dit duizeligheid, hoofdpijn, vermoeidheid en oog- en luchtwegirritatie veroorzaken.

Andere isolatiematerialen

Over het algemeen geldt dat isolatiematerialen, die niet van vezels gemaakt zijn, bij normaal gebruik veilig zijn. Laat je goed informeren over de eigenschappen van het materiaal en hoe je deze veilig kunt gebruiken.

De stof methyleendifenyldiisocyanaat (MDI) in PUR of PIR is sensibiliserende stof. Dat betekent dat mensen er allergisch voor kunnen worden als ze ermee in contact komen. Als je een allergie voor MDI ontwikkeld hebt, kan blootstelling leiden tot allergische reacties van luchtwegen en huid. Als je weet dat je allergisch bent voor isocyanaten, zoals MDI, kun je producten met isocyanaten beter niet gebruiken.

Ingrediënten

In deze ingrediëntenlijst zie je per stof of deze veilig is bij gebruik van dit product.

Tips

Lees het etiket

Zoals voor alle doe-het-zelfproducten geldt ook voor isolatiematerialen: lees vóór gebruik het etiket en gebruik het isolatiemateriaal volgens de aanwijzingen op de verpakking.

Veilig werken met isolatiematerialen

Als je isolatiemateriaal ruw gebruikt of verwijdert in ruimtes zonder ventilatie, kan dat leiden tot blootstelling aan hogere concentraties vezels of chemische stoffen. Volg daarom de volgende tips op:

  • Ventileer de ruimtes waarin je met isolatiematerialen werkt goed, door bijvoorbeeld ramen en deuren open te zetten.

  • Gebruik eventueel een stofzuiger (met HEPA-filter) om te voorkomen dat vezels opstuiven.

  • Snijd het materiaal op maat met een scherp mes in plaats van met een zaag.

  • Breek het materiaal zo min mogelijk.

Draag daarnaast persoonlijke beschermingsmiddelen:

  • Wegwerpmasker (voor vezels een P2-stofmasker)

  • Werkkleding met lange mouwen

  • Handschoenen

  • Een veiligheidsbril

Was je handen na de werkzaamheden eerst alleen met koud water en daarna met water en zeep. Dit omdat direct wassen met zeep ervoor kan zorgen dat de vezels sneller in de huid dringen.

Online kopen

Let op als je isolatiematerialen online bestelt:

  • Koop je een product bij een Nederlandse webwinkel of webwinkel in het buitenland? Het is altijd goed om op te letten en na te gaan bij wie je iets koopt.

  • Let extra op bij webwinkels die werken met dropshipping: je bestelt dan een product bij een Nederlandse webwinkel, de webwinkel plaatst daarna dezelfde bestelling bij een leverancier in een ander EU-land of daarbuiten. Deze leverancier stuurt het product dan naar je op. Hierdoor kan de webwinkel niet de kwaliteit van het product controleren. Lees meer over dropshipping op de pagina Wet- en regelgeving.

  • Koop je zelf een product bij een webwinkel van buiten de Europese Unie? Beoordeel het product dan kritisch voordat je het koopt.

Alternatieven

Als alternatief voor EPS is er biologisch piepschuim ontwikkeld. Dit piepschuim heeft dezelfde eigenschappen als EPS. Het is gemaakt van polymelkschuim (PLA) en is .

Verschijningsvormen

Verschillende soorten isolatiematerialen

In de bouwmarkten kun je verschillende isolatiematerialen kopen die geschikt zijn voor warmte- en/of geluidsisolatie van je huis. De meest gebruikte materialen zijn gemaakt van vezels (bijvoorbeeld glas- en steenwol) of van (ander) kunststof materiaal (bijvoorbeeld PUR en EPS).

Informatie op het etiket

Keurmerken

Op het etiket van isolatiematerialen kun je onderstaand keurmerk tegenkomen:

  • Het EUCEB keurmerk geeft aan dat de geproduceerde vezels geen kanker veroorzaken. Het EUCEB keurmerk is ontwikkeld door de Europese brancheorganisatie EURIMA, die gaat over het minerale wol zoals glaswol en steenwol.

Beweringen en waarschuwingen

Op sommige isolatiematerialen staat dat ze CFK vrij zijn. CFK is een afkorting die staat voor chloorfluorkoolwaterstoffen. Dit zijn samengesteld uit de scheikundige elementen chloor, fluor en koolstof. Ze zijn zeer schadelijk voor zowel het milieu als de mens en zijn mede verantwoordelijk voor het gat in de ozonlaag en het broeikaseffect.

Verder kun je op de verpakking van isolatiematerialen onderstaand symbool tegenkomen:

  • CE-markering staat voor Conformité Européenne. Het is een merkteken waarmee een producent duidelijk maakt dat zijn product voldoet aan de Europese wetgeving rondom veiligheid, gezondheid, milieu en consumentenbescherming. Het product kan met succes een eventuele keuring doorstaan. Voor de meeste consumentenproducten is een keuring niet verplicht. Let wel op, sommige Chinese producenten verkopen producten met een CE-teken (China Export) dat lijkt op het Europese CE-teken. Meer informatie en de verschillen tussen de twee logo’s vind je op de website van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit.

Bewaren en weggooien

Bewaren

Bewaar isolatiemateriaal buiten het bereik van kinderen.

Weggooien

Isolatiemateriaal valt onder bouwafval. Doe lege verpakkingen en resten van isolatiematerialen van vezels in een afsluitbare zak. Dit en andere isolatiematerialen kun je afvoeren naar de milieustraat. Meer informatie over het weggooien van producten vind je op de website van Milieu Centraal.

Op het etiket van isolatiematerialen kan je onderstaande symbolen tegenkomen:

  • Dit symbool betekent ‘lage dichtheid polyethyleen’. Dit betekent dat de verpakking van één van de veiligere plasticsoorten is en gerecycled kan worden. Deze verpakking kan bij het plastic afval.

  • Dit kringloopsymbool geeft aan of een product kan worden gerecycled.

Meer informatie

Wat zegt de wet over isolatiematerialen?

Isolatiematerialen die in Nederland te koop zijn moeten voldoen aan de Europese wetgeving. Deze wetgeving is vastgelegd in de richtlijn Algemene productveiligheid (2001/95/EG), die is opgenomen in de Warenwet. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) houdt toezicht op de naleving van de wet- en regelgeving door producenten en importeurs.

Daarnaast moeten de chemische stoffen in het product voldoen aan de REACH Verordening (1907/2006/EG), de Europese richtlijn voor het gebruik van chemische stoffen. Op de isolatie PUR-schuim pagina vind je meer informatie over de wettelijke eisen rondom PUR-schuim.

Zijn natuurlijke isolatiematerialen beter voor het milieu?

Natuurlijke isolatiematerialen zijn niet per definitie beter voor het milieu. Sommige natuurlijke isolatiematerialen gaan minder lang mee, zijn brandbaarder en zijn minder bestand tegen vocht en ongedierte. Daarom moeten producenten ze behandelen. Ook kan de productie van natuurlijke materialen meer energie kosten. Zo is er voor de productie van bijvoorbeeld katoen veel water nodig en worden er vaak gebruikt. Bij de productie van schapenwol is er veel uitstoot van broeikasgassen en de mest van schapen zorgt voor veel stikstof in de bodem. Bij het kiezen van het isolatiemateriaal is het vooral belangrijk om te kijken naar de isolatiewaarde en hoe lang het materiaal meegaat.

Wat zijn HTIW/LTIW en wat is het verschil?

Er is een indeling voor synthetische vezels op basis van warmtebestendigheid: hoge of lage temperatuur isolatiewol (HTIW/LTIW). In de bouwmarkten zijn LTIW materialen te koop, bijvoorbeeld steenwol en glaswol. Deze worden veel gebruikt in huizen voor warmte- en/of geluidsisolatie. Vooral professionals gebruiken HTIW materialen, zoals met keramische vezels, bijvoorbeeld voor de isolatie van buizen en leidingen, maar ook voor toepassingen in de luchtvaart- en auto-industrie. Het aanbrengen van HTIW isolatiematerialen is risicovoller voor de gezondheid. Deze zijn daarom in principe niet bedoeld om zelf je huis mee te isoleren.