Isolatiematerialen

Isolatiematerialen kunnen gemaakt zijn van natuurlijke vezels, zoals vlas- of katoenvezels of schapenwol, van synthetische vezels, zoals steenwol of glaswol, of van andere materialen, zoals polyurethaan (PUR) of geëxpandeerd polystyreen (EPS). Blootstelling aan isolatiematerialen kan gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Laat je goed informeren over de eigenschappen van het materiaal en hoe je deze veilig(extra informatie) Veilig betekent dat er geen schadelijke effecten op de gezondheid door het gebruik van producten (met daarin chemische stoffen) te verwachten zijn. De uitspraak over ‘veilig’ gaat uit van normaal gebruik. kunt gebruiken.

Meer informatie over PUR-schuim is te vinden op de pagina over isolatie PUR-schuim.

Isolatiematerialen kunnen gemaakt zijn van natuurlijke of synthetische materialen.

Isolatiematerialen van vezels

Isolatiematerialen van vezels kunnen uit synthetische vezels, zogenaamde ‘man made mineral fibers’ (MMMF), of natuurlijke vezels bestaan. Voorbeelden van MMMF zijn steenwol en glaswol (ook wel minerale wol genoemd). Voorbeelden van natuurlijke vezels zijn katoenvezels, vlasvezels en schapenwol.

• Steenwol: Steenwol is een minerale wol en wordt gemaakt van steenachtige materialen. Deze materialen worden klein gemaakt, gesmolten en tot wol gesponnen. Bij de productie van steenwol voegen producenten bindmiddelen en additieven(extra informatie) Een additief is een chemische stof die aan een product wordt toegevoegd om de werking of een bepaalde eigenschap te bevorderen, bijvoorbeeld de geur, het uiterlijk of de houdbaarheid. toe. Daarin kunnen vluchtige organische stoffen (VOS) zitten.

• Glaswol: Glaswol is een minerale wol en wordt gemaakt van gerecycled glas. Dit wordt gesmolten en tot wol gesponnen. Bij de productie van glaswol voegen producenten bindmiddelen en additieven toe. Daarin kunnen VOS zitten.

• Katoen: Isolatiemateriaal van katoen wordt vaak gemaakt van gerecyclede textielvezels afkomstig van bijvoorbeeld spijkerbroeken. Katoen is erg brandbaar. Daarom voegen producenten een vlamvertrager eraan toe. Ook voegen ze vaak een biocide toe tegen schimmels en insecten.

• Vlasvezels: Isolatiemateriaal van vlasvezels wordt ook wel vlaswol genoemd. Vlasvezels worden gemaakt van de vlas plant. Het is daarom een natuurlijk isolatiemateriaal. Producenten voegen er een vlamvertrager aan toe om het minder brandbaar te maken. Ook voegen ze vaak een biocide toe tegen schimmels en insecten.

• Schapenwol: Schapenwol is een natuurlijk isolatiemateriaal. Om het schapenwol bij elkaar te houden kan er polypropyleen of polymelkzuur (PLA) aan toegevoegd worden. Om de wol te beschermen tegen motten veranderen producenten de structuur van de wol of voegen ze een biocide toe. Je kunt bij de producent vragen hoe de wol behandeld is.

Andere isolatiematerialen

Naast isolatiematerialen van vezels, bestaan er verschillende andere isolatiematerialen van kunststof:

• PUR-schuim: PUR-schuim is verkrijgbaar in verschillende vormen, zoals spuitbussen en platen. PUR-schuim is gemaakt van polyurethaan (PUR). PUR ontstaat uit een chemische reactie tussen twee componenten, een isocyanaat(extra informatie) Isocyanaten zijn een familie van zeer reactieve stoffen die een of meer reactieve isocyanaatgroepen (NCO) hebben. (meestal methyleendifenyldiisocyanaat (MDI)) en een polyol(extra informatie) Een polyol (poly-alcohol) is een stof met lange koolstofketens met meerdere hydroxylgroepen die een reactie aan kunnen gaan met een isocyanaat. .

• PIR-isolatieplaten: PIR-isolatieplaten zijn een minder brandbare vorm van PUR-schuimplaten en zijn sterker en beter warmte isolerend dan PUR-schuimplaten. PIR wordt ook gemaakt uit een chemische reactie tussen het isocyanaat MDI en polyol. Zo wordt het polymeer(extra informatie) Een polymeer is een chemische verbinding die uit een lange reeks van dezelfde moleculen bestaat. Een voorbeeld hiervan is polyvinylchloride (PVC), waar veel plastic artikelen van gemaakt zijn. polyisocyanuraat (PIR), waar PIR-isolatieplaten uit bestaan, gevormd. Het verschil met PUR is dat er een ander soort polyol gebruikt wordt.

• EPS (geëxpandeerd polystyreen, ook bekend als piepschuim tempex of hardschuim): EPS is goedkoop, licht en makkelijk te verwerken. EPS wordt gemaakt van aardolie. Polystyreenkorrels worden verhit, waardoor ze uitzetten en er lucht in komt. In plaats van lucht kunnen ook de gassen koolstofdioxide (CO₂) of pentaan gebruikt worden.

• XPS (geëxtrudeerd polystyreen, ook een soort piepschuim): XPS is beter warmte isolerend en stoot beter water af dan EPS. XPS zijn platen van geperste microbolletjes polystyreen.

Isolatiematerialen van vezels

Of vezels gezondheidseffecten kunnen veroorzaken hangt vooral af van de (verhouding van de) lengte en de dikte van de vezels. De chemische stoffen die erin zitten spelen hierbij minder een rol.

Er is een verschil tussen inhaleerbare en respirabele vezels. Inhaleerbare vezels kun je inademen, maar komen door hun dikte (van meer dan 3 micrometer (µm)) vaak niet diep in de longen terecht. Als je respirabele vezels inademt, kunnen deze wel diep in de longen terechtkomen. Respirabele vezels zijn minder dik (3 micrometer of minder) en minder lang. Het lichaam kan deze vezels moeilijk afbreken.

Natuurlijke vezels

Vezels van natuurlijke materialen hebben een dikte van meer dan 3 micrometer (µm) (inhaleerbare vezels) en kunnen hierdoor niet diep in de longen terechtkomen. Ze richten daarom minder gezondheidsschade aan in de longen. Wel kan inademing leiden tot irritatie aan de luchtwegen en ook kan er irritatie aan de huid en ogen ontstaan doordat ze ‘prikken’. Vaak verdwijnt de irritatie bij minder blootstelling.

Synthetische vezels

Als vezels diep in de longen terechtkomen en het lichaam ze moeilijk kan verwijderen, kunnen ze langdurige ontstekingen veroorzaken. Dit kan het geval zijn bij synthetische vezels. Mogelijk leidt dit tot fibrose (bindweefselvorming) of kanker. De vezels veroorzaken niet direct schade aan je DNA. Het schadelijke effect treedt pas op vanaf een bepaalde mate van blootstelling.

Glaswol en steenwol zijn door het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) ingedeeld in categorie 3. Dit houdt in dat er niet genoeg bewijs is dat deze vezels kanker veroorzaken en dat meer onderzoek nodig is. Het Europese Chemicaliën Agentschap (ECHA) heeft deze vezels ingedeeld als ‘mogelijk kankerverwekkend’ (CLP categorie 2). Dit betekent dat het niet bewezen is dat glaswol en steenwol kankerverwekkend zijn, maar dat de verdenking er wel is.

Niet alle isolatiematerialen zijn mogelijk kankerverwekkend bij normaal gebruik(extra informatie) Dit betekent dat je een product gebruikt zoals het bedoeld is, of zoals het op het etiket beschreven staat. Abnormaal gebruik van een product is bijvoorbeeld een halve tube tandpasta in je mond doen. Of met haarspray je planten laten glanzen. Of geen raam open doen wanneer er op het product staat dat je het in een goed geventileerde ruimte moet gebruiken, zoals bij gebruik van verf of een impregneerspuitbus.  . De Europese branche voor producenten van isolatiematerialen van vezels (EURIMA) kan het keurmerk EUCEB geven aan isolatiematerialen. Als het isolatiemateriaal dit keurmerk heeft, geeft dat aan dat de geproduceerde vezels geen kanker veroorzaken bij normaal gebruik. Dit is het geval voor de isolatiematerialen die in de bouwmarkt te koop zijn.

In het isolatiemateriaal dat in de winkel ligt, kan een kleine hoeveelheid VOS zitten. Deze stoffen kunnen bij hoge temperaturen vrijkomen. In hoge concentraties kan dit duizeligheid, hoofdpijn, vermoeidheid en oog- en luchtwegirritatie veroorzaken.

Andere isolatiematerialen

Over het algemeen geldt dat isolatiematerialen, die niet van vezels gemaakt zijn, bij normaal gebruik veilig zijn. Laat je goed informeren over de eigenschappen van het materiaal en hoe je deze veilig kunt gebruiken.

De stof methyleendifenyldiisocyanaat (MDI) in PUR of PIR is sensibiliserende stof. Dat betekent dat mensen er allergisch voor kunnen worden als ze ermee in contact komen. Als je een allergie voor MDI ontwikkeld hebt, kan blootstelling leiden tot allergische reacties van luchtwegen en huid. Als je weet dat je allergisch bent voor isocyanaten, zoals MDI, kun je producten met isocyanaten beter niet gebruiken.

Lees het etiket

Zoals voor alle doe-het-zelfproducten geldt ook voor isolatiematerialen: lees vóór gebruik het etiket en gebruik het isolatiemateriaal volgens de aanwijzingen op de verpakking.

Veilig werken met isolatiematerialen

Als je isolatiemateriaal ruw gebruikt of verwijdert in ruimtes zonder ventilatie, kan dat leiden tot blootstelling aan hogere concentraties vezels of chemische stoffen. Volg daarom de volgende tips op:

• Ventileer de ruimtes waarin je met isolatiematerialen werkt goed, door bijvoorbeeld ramen en deuren open te zetten.

• Gebruik eventueel een stofzuiger (met HEPA-filter) om te voorkomen dat vezels opstuiven.

• Snijd het materiaal op maat met een scherp mes in plaats van met een zaag.

• Breek het materiaal zo min mogelijk.

Draag daarnaast persoonlijke beschermingsmiddelen:

• Wegwerpmasker (voor vezels een P2-stofmasker)

• Werkkleding met lange mouwen

• Handschoenen

• Een veiligheidsbril

Was je handen na de werkzaamheden eerst alleen met koud water en daarna met water en zeep. Dit omdat direct wassen met zeep ervoor kan zorgen dat de vezels sneller in de huid dringen.

Online kopen

Let op als je isolatiematerialen online bestelt:

• Koop je een product bij een Nederlandse webwinkel of webwinkel in het buitenland? Het is altijd goed om op te letten en na te gaan bij wie je iets koopt.

• Let extra op bij webwinkels die werken met dropshipping: je bestelt dan een product bij een Nederlandse webwinkel, de webwinkel plaatst daarna dezelfde bestelling bij een leverancier in een ander EU-land of daarbuiten. Deze leverancier stuurt het product dan naar je op. Hierdoor kan de webwinkel niet de kwaliteit van het product controleren. Lees meer over dropshipping op de pagina Wet- en regelgeving.

• Koop je zelf een product bij een webwinkel van buiten de Europese Unie? Beoordeel het product dan kritisch voordat je het koopt.

Als alternatief voor EPS is er biologisch piepschuim ontwikkeld. Dit piepschuim heeft dezelfde eigenschappen als EPS. Het is gemaakt van polymelkschuim (PLA) en is biologisch afbreekbaar(extra informatie) Een stof is biologisch afbreekbaar als schimmels en bacteriën het helemaal kunnen afbreken tot water, CO₂ en zouten. Dit gebeurt bijvoorbeeld in een waterzuiveringsinstallatie of een composthoop. .