In het kort.
Een smeermiddel is bijvoorbeeld smeerolie in vloeibare of spray vorm. Smeerolie bestaat uit een basisolie en een aantal hulpstoffen. De basisolie kan van fossiele (minerale/synthetische) of biologische (plantaardige/dierlijke) oorsprong zijn. Er zitten hulpstoffen in die ervoor zorgen dat de smeerolie bepaalde eigenschappen krijgt, zoals een verbeterde , een goede werking onder hoge druk of het tegengaan van roest. In smeermiddelen als spray (PTFE spray) zitten ook drijfgassen die het middel naar buiten persen.
Wat zit er in smeermiddelen?.
Vloeibare smeerolie: verschillende basisoliën
Basisolie van minerale oorsprong
De basisoliën in smeerolie komen meestal uit ruwe aardolie en zijn vaak minerale oliën. Ruwe aardolie is een complexe mix van verschillende koolwaterstoffen. Bij het van ruwe aardolie worden deze koolwaterstoffen van elkaar gescheiden. Zo ontstaan zogenoemde aardoliefracties. Voorbeelden hiervan zijn Nafta en mengsels van koolwaterstoffen. Deze zitten vaak in smeerolie.
Basisolie van synthetische oorsprong
Er zijn ook smeeroliën met als basisolie (zuiver) synthetische olie. Deze synthetische oliën bestaan uit verschillende pure koolwaterstoffen. Synthetische oliën zijn duurder en zitten daarom meestal niet in goedkope smeerolie, maar vaker in (duurdere) smeerolie voor bijvoorbeeld racefietsen.
Basisolie van biologische oorsprong
In biologische smeerolie zijn plantaardige of dierlijke oliën of vetten gebruikt als basisolie. Deze oliën zijn bijvoorbeeld triglyceriden, die bestaan uit vetzuren en glycerol.
Hulpstoffen
In bijna alle smeermiddelen zitten hulpstoffen. Een voorbeeld van een hulpstof in smeerolie is zink dialkyldithiofosfaat. Deze stof zorgt ervoor dat onderdelen minder snel roesten of slijten. Daarnaast worden vaak stoffen toegevoegd die eigenschappen, zoals de stroperigheid en klontering, van smeermiddelen verbeteren. In smeermiddelen zitten soms ook hulpstoffen die voorkomen dat de olie gaat schuimen of dat bacteriegroei plaatsvindt.
PTFE spray
PTFE staat voor polytetrafluoretheen, ook bekend als Teflon. PTFE heeft water-, olie-, vuil- en stof-afstotende eigenschappen. Ook zorgt deze stof ervoor dat twee oppervlakken makkelijk over elkaar kunnen glijden. PTFE Spray is een mengsel van drijfgassen en het PTFE. PTFE zit als in de spray. De drijfgassen, een mix van kleine koolwaterstoffen, persen het smeermiddel naar buiten en verdampen na het aanbrengen van de spray. Zo ontstaat een droog en dun laagje PTFE.
Zijn smeermiddelen veilig in gebruik?
Bij is het gebruik van smeermiddelen . In smeerolie kunnen stoffen zitten die irriteren of waar je allergisch voor kunt zijn. Beperkt het contact met de smeerolie door de maatregelen te nemen die op de verpakking van het product staan. Draag bijvoorbeeld handschoenen en houd afstand bij het gebruik van spray.
Ingrediënten
In deze ingrediëntenlijst zie je per stof of deze veilig is bij gebruik van dit product.
Sla ingrediëntentabel over- Hoe vaak zit het er in?
- Veilig te gebruiken?
Antioxidant / Anti-slijtagemiddel.
-
Hoe vaak zit het er in?
Soms
Drijfgassen.
-
Hoe vaak zit het er in?
Vaak
Smeermiddel.
-
Hoe vaak zit het er in?
Soms
-
Hoe vaak zit het er in?
Soms
-
Hoe vaak zit het er in?
Vaak
Tips.
Lees het etiket
Zoals voor alle doe-het-zelf-producten is het ook voor smeermiddelen belangrijkom vóór gebruik het etiket te lezen en het smeermiddel volgens de aanwijzingen op de verpakking te gebruiken.
Aanwijzingen voor gebruik
Eet, drink of rook nooit tijdens het werken met smeermiddelen.
Was je handen na het gebruik van smeermiddelen.
Ventileer de ruimte waarin je werkt altijd goed. Laat tijdens het drogen van het smeermiddel bijvoorbeeld je fiets ook in een goed geventileerde ruimte staan.
Bewaar het smeermiddel buiten bereik van kinderen.
Online kopen
Let op als je smeermiddelen online bestelt:
Koop je een product bij een Nederlandse webwinkel of webwinkel in het buitenland? Het is altijd goed om op te letten en na te gaan bij wie je iets koopt.
Let extra op bij webwinkels die werken met dropshipping: je bestelt dan een product bij een Nederlandse webwinkel, de webwinkel plaatst daarna dezelfde bestelling bij een leverancier in een ander EU-land of daarbuiten. Deze leverancier stuurt het product dan naar je op. Hierdoor kan de webwinkel niet de kwaliteit van het product controleren. Lees meer over dropshipping op de pagina Wet- en regelgeving.
Koop je zelf een product bij een webwinkel buiten de Europese Unie? Beoordeel het product dan kritisch voordat je het koopt.
Verschijningsvormen.
Verschillende soorten smeermiddelen
Er bestaan smeermiddelen voor allerlei doeleinden. Smeermiddelen worden onder andere gebruikt om onderdelen van transportmiddelen, machines en apparaten soepel te laten werken.
Voorbeelden van smeermiddelen die je kunt vinden bij de fietsenmaker of in de doe-het-zelf winkel zijn smeerolie, PTFE spray, kettingspray, siliconenspray, smeervet en wax. Smeerolie en PTFE spray zijn het meest geschikt voor het smeren van fietsonderdelen. Sommige producten, zoals siliconenspray, smeren minder goed Deze producten zijn daarom minder geschikt voor het smeren van een fietsketting of andere onderdelen die veel bewegen onder druk.
Van sommige producten, zoals smeerolie en PTFE spray, bestaan varianten voor droog of nat weer. In producten voor droog weer zitten vaak oplosmiddelen die verdampen, zodat er een droog beschermend laagje overblijft. Aan dit laagje blijft geen vuil en stof kleven. Producten voor nat weer blijven juist vloeibaar. Aan sommige (vaak natte) smeermiddelen kan vuil blijven kleven. Dit vuil zorgt voor nog meer wrijving en zo kan er juist schade aan je fiets ontstaan. Dus als er vuil op onderdelen kan komen, zoals bij een open kettingkast, kun je deze producten beter niet gebruiken.
Informatie op het etiket.
Keurmerken
Er staan speciale EU-milieucriteria voor smeermiddelen in Besluit (EU) 2018/1702 van de Commissie. Producenten mogen het EU-milieukeurmerk alleen gebruiken als hun product voldoet aan de eisen van Verordening (EG) Nr. 66/2010.
Beweringen en waarschuwingen
Op het etiket van biologische smeermiddelen kun je onderstaande beweringen tegenkomen:
vrij
Huidvriendelijk
Veroorzaakt geen allergie
Chloor en aardolie vrij
Op het etiket van smeermiddelen kan je onderstaande symbolen tegenkomen:
-
Product kan gemakkelijk vlam vatten als het in contact komt met een ontstekingsbron (brandende sigaret, lucifer, vonk). Zowel vaste stoffen, vloeibare stoffen als gassen kunnen ontvlammen.
-
Sommige producten met zo'n symbool leveren bij opname via de mond of huid en bij inademen direct irritatie op, sommige producten kunnen schadelijk zijn.
Bewaren en weggooien
Veel smeermiddelen gooi je weg bij het klein chemisch afval (kca). Op sommige verpakkingen staat het kca-logo nog. Tegenwoordig hoeven producenten dit niet meer op de verpakking te zetten, omdat dit logo is afgeschaft.
Meer informatie over het weggooien van producten vind je op de website van Milieu Centraal.
Meer informatie.
Hoe werken smeermiddelen?
Een smeermiddel vormt een vloeibaar of vast laagje tussen twee vaste onderdelen, die hierdoor niet meer direct tegen elkaar aanwrijven. Het is niet nodig om veel van een smeermiddel te gebruiken. Vaak is een paar druppels van een product al voldoende. Voordat je een smeermiddel aanbrengt, is het nodig om eerst het vuil te verwijderen. Als je dit niet doet, bestaat de kans dat het vuil samen met het smeermiddel tussen de onderdelen terechtkomt. Dit zorgt juist voor meer wrijving.
Zijn smeermiddelen schadelijk voor het milieu?
Basisoliën van plantaardige of dierlijke oorsprong zijn goed afbreekbaar in het milieu en niet schadelijk. Fossiele oliën zijn daarentegen slecht of helemaal niet afbreekbaar, en kunnen schadelijk zijn voor het milieu. Ook smeermiddelen met PTFE zijn schadelijk voor het milieu, omdat de hulpstoffen om dit polymeer te maken (zogenaamde GenX stoffen) niet afbreken.
Wat zegt de wet over smeermiddelen?
Smeermiddel moet voldoen aan de Europese Richtlijn Algemene Productveiligheid (2001/95/EG). Deze is opgenomen in de warenwet. Producenten en importeurs moeten kunnen aantonen dat smeermiddel dat op de markt komt veilig is. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) houdt toezicht op de naleving van de wettelijke eisen door producenten en importeurs.
Daarnaast moeten smeermiddelen voldoen aan de REACH Verordening (1907/2006/EG), de Europese verordening voor het gebruik van chemische stoffen. Voor spuitbussen bestaat er daarnaast ook een Europese Aërosol Richtlijn (75/324/EEG). Deze is opgenomen in het Warenwetbesluit Drukverpakkingen. Verder zijn er ook speciale EU-milieucriteria voor smeermiddelen vermeld in Besluit (EU) 2018/1702 van de Commissie. Producenten mogen het EU-milieukeurmerk alleen gebruiken als hun product voldoet aan de eisen van Verordening (EG) Nr. 66/2010.
Onderzoek naar gevaar van stoffen in smeermiddelen
Veel ingrediënten van smeermiddelen, met name de aardoliefracties, worden als mengsel op de markt gebracht. Er is nog maar weinig bekend over de precieze samenstelling van stoffen in deze mengsels en de mogelijk gevaarlijke eigenschappen van de individuele stoffen. Omdat het heel complexe mixen van koolwaterstoffen zijn, is het niet makkelijk om de mengsels te beoordelen op mogelijke gevaarlijke bestanddelen. Het Europees Chemicaliën Agentschap besteedt veel aandacht aan deze complexe mixen van (vooral petroleum) stoffen en werkt hard aan oplossingen om deze stoffen goed te kunnen beoordelen op hun mogelijk schadelijke eigenschappen.
PTFE is een van de stoffen die valt onder de groep van poly- en perfluoroalkylstoffen (PFAS). Deze groep stoffen is veel in het nieuws door de bezorgdheid over PFAS in de bodem. Over sommige PFAS, zoals PFOA en GenX-stoffen, is al langer ophef door de uitstoot vanuit fabrieken zoals in Dordrecht en Zwijndrecht (België) en de invloed hiervan op mens en milieu. Kijk voor meer informatie over PFAS op de stofpagina.