In het kort.
Silicium dioxide, ook wel silica genoemd, is een dat van nature in de aarde voorkomt. Het is een van de meest voorkomende stoffen op aarde en zit bijvoorbeeld in zand, kwarts en verschillende soorten steen. Silica bestaat uit de elementen silicium en zuurstof (SiO₂). In producten wordt silica vaak gebruikt omdat het vocht kan opnemen en producten stevigheid te geven. Producten met silica zijn om te gebruiken.
Waarom zit deze stof in producten?.
Silica kan in verschillende vormen voorkomen. Het bekendst is silica als zand of als het mineraal kwarts. Dit heet kristallijn silica: de deeltjes zitten dan netjes in een vast patroon. Kristallijn silica is hard en stevig en zit bijvoorbeeld in cement.
Silica kan ook als poeder in producten zitten, bijvoorbeeld in make-up of voedsel. Dit is meestal amorf silica: de deeltjes zitten dan door elkaar en niet in een vast patroon. Soms is silica glasachtig, zoals in silicagelkorrels die vocht opnemen.
Silica kan ook als nanodeeltjes aan producten worden toegevoegd. Nanodeeltjes zijn hele kleine deeltjes van een stof. Door hun grootte en vorm kunnen ze de eigenschappen van een product verbeteren. Daarom worden ze steeds vaker gebruikt.
De vorm van silica bepaalt vaak hoe het wordt gebruikt. Hard kwarts (kristallijn silica) is bijvoorbeeld geschikt als schuurmiddel in tandpasta en tandenbleekmiddel. Poeder (amorf silica) maakt producten zacht en glad of geeft structuur, zoals in binnenlak, buitenlak en latexverf. Silicagel trekt water aan, waardoor het handig is om dingen droog te houden. In voedsel wordt meestal amorf silica gebruikt als antiklontermiddel, dit staat dan op het etiket als E551.
Is deze stof veilig?.
Gezondheidsrisico’s van nanodeeltjes van synthetisch amorf silica in consumentenproducten
Er is onderzoek gedaan naar synthetisch amorf silica. Dit is een stof die wordt gebruikt in bijvoorbeeld voedsel, en medicijnen. Deskundigen vinden dat het bij veilig is. Het lichaam neemt deze stof niet op en het verlaat het lichaam weer via de ontlasting. Er zijn nog wel vragen over heel kleine deeltjes (nanodeeltjes), omdat nog niet alles hierover bekend is.
Het inademen van fijne deeltjes kristallijn silica, bijvoorbeeld op de bouw of in de industrie, kan schadelijk zijn voor de longen. Langdurige blootstelling kan leiden tot longziekten en verhoogt de kans op longkanker. Daarom zijn goede beschermingsmaatregelen belangrijk bij werkzaamheden met veel stof. In gewone consumentenproducten is dit bijna niet aanwezig. Daarom zijn er bij normaal gebruik van consumentenproducten met silica geen aanwijzingen voor gezondheidsrisico’s.
Meer informatie.
Wat zegt de wet over silica?
Synthetisch amorf silica mag als voedingsadditief (E551) worden gebruikt volgens Verordening (EG) Nr. 1333/2008 betreffende levensmiddelenadditieven. De zuiverheidseisen en specificaties staan in Verordening (EU) Nr. 231/2012. Alleen goedgekeurde vormen van synthetisch amorf silica zijn toegestaan. De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) beoordeelt de veiligheid van E551. Kristallijn silica mag niet als voedingsadditief worden gebruikt.
Het gebruik van silica in cosmetica is geregeld in Verordening (EG) Nr. 1223/2009 betreffende cosmetische producten. Hierin staat dat alleen veilige stoffen mogen worden gebruikt en dat fabrikanten verantwoordelijk zijn voor de veiligheid van hun producten. Nanodeeltjes moeten apart op het etiket worden vermeld. Dit geldt voor alle vormen van silica die als ingrediënt of hulpstof worden gebruikt.
Voor geneesmiddelen gelden de Europese Richtlijn 2001/83/EG en de eisen uit de Europese Farmacopee. Hierin zijn de voorwaarden en specificaties voor hulpstoffen zoals silica opgenomen. Zowel amorfe als kristallijne vormen kunnen als hulpstof voorkomen, mits veilig en goedgekeurd.
Voor producten die nanovormen van silica bevatten, zijn aanvullende eisen opgenomen in de hierboven genoemde regelgeving. In de voedsel- en cosmeticawetgeving moeten fabrikanten vaak expliciet vermelden als er nanomaterialen aanwezig zijn. De beoordeling van risico’s van nanodeeltjes is een onderwerp van voortdurend onderzoek en toezicht, mede op basis van adviezen van EFSA.