In het kort.
Je lichaam maakt zelf hormonen aan. Dat zijn stoffen die via het bloed signalen doorgeven aan je organen. Zo blijven allerlei processen in het lichaam in evenwicht. Sommige stoffen waarmee we in aanraking komen, kunnen het evenwicht in het hormoonsysteem verstoren. Deze stoffen noemen we hormoonverstorende stoffen. Ze kunnen schadelijk zijn voor je gezondheid, tijdens je zwangerschap of voor je baby of kind. Ze hebben dan een hormoonverstorende werking. Of dat zo is, hangt af van de hoeveelheid hormoonverstorende stoffen die je binnenkrijgt en de levensfase waarin je ze binnenkrijgt.
Waarom zit deze stof in producten?.
Zowel door de mens gemaakte als natuurlijke stoffen kunnen hormoonverstorend werken. Sommige van deze stoffen gebruiken we bewust, bijvoorbeeld in medicijnen. Veel vrouwen slikken bijvoorbeeld “de pil”. De stoffen daarin verstoren de hormonen die de eisprong regelen. Ze zorgen daardoor dat je tijdelijk niet zwanger kunt worden. Dat is dus een gewenste verstoring van het hormonale evenwicht in je lichaam.
Andere hormoonverstorende stoffen zijn niet speciaal gemaakt om het hormoonsysteem te verstoren. Ze zitten om andere redenen in producten. Bijvoorbeeld als weekmaker om ervoor te zorgen dat plastic niet te hard is, als vlamvertrager om de verspreiding van vuur tegen te gaan, of als om producten langer goed te houden.
Welke hormoonverstorende stoffen kunnen in consumentenproducten zitten?
In veel consumentenproducten die je gebruikt kunnen kleine hoeveelheden hormoonverstorende stoffen zitten. Bekende voorbeelden van hormoonverstorende stoffen die in producten kunnen zitten zijn bisfenol A (BPA), ftalaten, parabenen en lysmeral.
Nog niet alles is bekend over hormoonverstoring en hormoonverstorende stoffen. Het is lang onduidelijk geweest welke eigenschappen een chemische stof moet hebben om echt een hormoonverstorende stof te zijn. Voor veel chemische stoffen weten we nog niet of ze hormoonverstorend zijn. Dit komt omdat er veel informatie nodig is om dat vast te kunnen stellen.
Is deze stof veilig?.
Over de schadelijkheid van hormoonverstorende stoffen wordt veel gezegd en geschreven. Het onderwerp komt ook regelmatig in het nieuws. Of hormoonverstorende stoffen schadelijk zijn voor je gezondheid hangt af van de hoeveelheid stoffen die vrijkomen uit producten die je gebruikt en hoeveel je vervolgens binnenkrijgt. Ook het moment waarop je een hormoonverstorende stof binnenkrijgt, bepaalt of die stof schadelijk is voor de gezondheid. Zo kan blootstelling tijdens de zwangerschap, rondom de geboorte of tijdens de jeugd andere effecten geven dan als je volwassen bent. Dit komt doordat hormonen tijdens deze levensfases erg belangrijk zijn voor processen in het lichaam. Denk aan ontwikkelingen van het ongeboren kind of tijdens de puberteit.
De meeste stoffen die een hormoonverstorende werking hebben, hebben een veel minder sterk effect dan onze eigen hormonen. Voor zover bekend krijg je bij van consumentenproducten niet te veel hormoonverstorende stoffen binnen. Toch weten we nog maar weinig over hormoonverstoring en hormoonverstorende stoffen. Er is meer onderzoek nodig om beter inzicht te krijgen in dit onderwerp.
Welke effecten kunnen hormoonverstorende stoffen hebben?
Volgens wetenschappelijke studies draagt blootstelling aan hormoonverstorende stoffen mogelijk bij aan het ontstaan van schadelijke gezondheidseffecten, zoals onvruchtbaarheid, aangeboren afwijkingen, overgewicht, hart- en vaatziekten, diabetes, stofwisselingsziekten, en sommige soorten kanker. Maar bij het ontstaan van ziekte spelen veel factoren een rol. Denk aan erfelijke aanleg, leefstijl en voeding. Veel ziektes ontstaan door een combinatie van verschillende factoren.
Kunnen hormoonverstorende stoffen schadelijk zijn voor kleine kinderen?
Ongeborenen, baby’s en kinderen zijn volop in de groei. Dat maakt ze extra kwetsbaar voor hormoonverstorende stoffen. Of blootstelling aan een stof schadelijk is, hangt af van de hoeveelheid die iemand binnenkrijgt en het moment waarop dit gebeurt. Voor zover bekend, krijgt een kind bij normaal gebruik van consumentenproducten niet te veel hormoonverstorende stoffen binnen.
Zijn hormoonverstorende stoffen schadelijk voor het ongeboren kind?
Er is een voor de gezondheid als je tijdens de zwangerschap te veel hormoonverstorende stoffen binnenkrijgt. Hoe groot dit risico precies is, wordt wetenschappelijk onderzocht. Voor nu is het advies om het binnenkrijgen van een hoge hoeveelheid mogelijk hormoonverstorende stoffen te voorkomen als je zwanger bent: ‘alles met mate’. Dit betekent als je zwanger bent:
Gebruik consumentenproducten volgens de gebruiksaanwijzing. Warm bijvoorbeeld geen plastic bakjes op in de magnetron als ze daar niet voor zijn bedoeld.
Vermijd situaties waarin je langdurig dezelfde stoffen binnen kunt krijgen, zoals het schoonmaken met grote hoeveelheden schoonmaakmiddel.
Als je gaat verven, probeer dan het inademen van de verfdamp zo veel mogelijk te vermijden en ventileer goed. Laat liever iemand anders verven die niet zwanger is.
Volg de adviezen uit folder ‘Zwanger!’.
Meer informatie.
Wat zijn hormonen?
Hormonen zijn natuurlijke stoffen, die het lichaam zelf aanmaakt. Hormonen stromen via het bloed naar alle plekken (organen) in je lichaam. Met hormonen geven organen signalen aan elkaar om een biologisch proces in evenwicht te houden. Een orgaan maakt een hormoon aan waarmee het een signaal geeft aan een orgaan op een andere plek ik je lichaam. Dit orgaan geeft seintjes terug. Door deze seintjes regelt het lichaam de aanmaak van de juiste hoeveelheid hormonen op het juiste moment en wordt een biologisch proces in gang gezet of juist niet. Zo blijft het evenwicht in orde. Zo is er een hormoon dat ervoor zorgt dat je niet teveel vocht vasthoudt, maar ook dat je niet uitdroogt. Andere hormonen zorgen ervoor dat je steeds een goede hoeveelheid suiker in je bloed hebt. Hormonen regelen ook de eisprong en zwangerschapshormonen zorgen ervoor dat het hele lichaam weet dat je zwanger bent en regelen de zwangerschap.
Wanneer is er een hormoonverstorende werking?
Chemische stoffen in consumentenproducten kunnen een hormoonverstorende werking hebben. Ons lichaam kan heel wat schommelingen in het evenwicht van het hormoonsysteem aan zonder schadelijke gevolgen voor de gezondheid. Het lichaam herstelt het evenwicht in de hormoonhuishouding meestal goed. Een hormoonverstorende stof heeft dan geen hormoonverstorende werking. Een hormoonverstorende stof heeft een hormoonverstorende werking als deze de hormoonhuishouding in het lichaam zo erg in de war brengt dat de gezondheid beschadigd raakt.
Wat zegt de wet over hormoonverstorende stoffen?
Volgens Europese wetgeving is het niet wenselijk dat er hormoonverstorende stoffen in consumentenproducten zitten. Ze moeten vermeden worden of mogen maar beperkt worden gebruikt. De Nederlandse overheid ondersteunt dit door het beleid voor hormoonverstorende stoffen aan te scherpen en door het uitvoeren van onderzoek.
Meer informatie over hormoonverstorend stoffen en wetgeving is te vinden op de website hormoonverstorende stoffen van het RIVM.